promus

Norsk (nynorsk)

Eit taust språk

nobelforedraget : 7. desember 2023

Jon Fosse - enkelt og djupt tek lesaren med inn i det særs fasinerande universet til ein av våre største nolevande forfattarar. For første gong vert alle romanane og dei lengre forteljingane hans presenterte og analyserte, kronologisk ordna frå debutromanen Raudt, svart til og med romansyklusen Septologien. Landro deler kunnskapen sin om korleis kvar enkelt bok er blitt til og knyter dette til andre deler av forfattarskapen. Dramatikken og lyrikken til Fosse blir trekt inn i analysane for å kaste lys over samanhengar og utviklingstrekk. I eit omfattande intervju gir Jon Fosse eit interessant innblikk i skrivinga si. Der fortel han korleis han arbeider og kva som ligg bak forfattarskapen. Han kommenterer sjølv bøkene som er analyserte, og går dels i dialog med analysane.

Jon Fosse - enkelt og djupt

om romanane og forteljingane hans

Norsk (bokmål)

Dramatikk og metafysikk

Jon Fosse og menneskenes vilkår i verden

Denne antologien gir ei oversikt over Jon Fosses ulike sjangrar og på kva måtar desse kan nyttast i skulen. Dei små tekstane passar godt til bruk i klasseromma og gir mogelegheit for individuell tilrettelegging for både røynde og urøynde lesarar. Tekstane kan bli brukt til stillelesing, aktiv utforsking, og framføringar. Boka viser til didaktisk forskning for å vise korleis Jon Fosses tekstar kan nyttast i fleire ulike former for undervisning. Boka er skriven for lærarstudentar både på grunn- og vidareutdanning. Dag Skarstein og Inger Vederhus er begge tilsett ved lærerutdanninga på OsloMet og er høvesvis førsteamanuensis og førstelektor i norsk. Omtalen er utarbeidd av BS.

Jon Fosse i skulen

Jon Fosse vaks opp i eit puritansk miljø på Vestlandet. Som 16-åring melde han seg i protest ut av Den norske statskyrkja. Men Fosse fann seinare tilbake til ei religiøs livsforståing gjennom skrivinga si, og konverterte i 2013 til katolisismen. Fosse, som i årevis har interessert seg for gnostisisme, kristen mystikk og kvekarrørsla, er no altså katolikk. Kva skjedde? I denne boka samtalar teolog og katolikk Eskil Skjeldal med Fosse om vegen fram til konverteringa. Dei diskuterer mellom anna tru, åndelege og mystiske erfaringar, skriving, alkoholisme, sjukdom og kvardagen som katolikk.

Mysteriet i trua

ein samtale mellom Jon Fosse og Eskil Skjeldal

29. september 2009 fyller forfattaren og dramatikaren Jon Fosse 50 år. Denne portrettboka fortel om barndom og ungdom i Strandebarm, studietid og journalistår i Bergen og vegen fram til forfattardebuten i 1983. Journalisten Cecilie Seiness tar oss med inn i Fosse sitt diktarunivers og presenterer sentrale tema i forfattarskapen. Ho har fulgt Fosse på teaterscener i Europa og høyrt kva skodespelarar og instruktørar har å seie om han. Gjennom samtalar fortel Fosse sjøl om sitt syn på eiga diktning, tvil og tru, suksessen heime og i utlandet.

Jon Fosse

poet på Guds jord

29. september 2009 ble forfattaren og dramatikaren Jon Fosse 50 år. Denne portrettboka fortel om barndom og ungdom i Strandebarm, studietid og journalistår i Bergen og vegen fram til forfattardebuten i 1983. Journalisten Cecilie Seiness tar oss med inn i Fosse sitt diktarunivers og presenterer sentrale tema i forfattarskapen. Ho har fulgt Fosse på teaterscener i Europa og høyrt kva skodespelarar og instruktørar har å seie om han. Gjennom samtalar fortel Fosse sjøl om sitt syn på eiga diktning, tvil og tru, suksessen heime og i utlandet. Omtalen er utarbeidet av BS.

Kjell Arnold Nyhus viser i denne boken hvordan Jon Fosse er influert av mystikken og at det vil være nyttig å lese hans litteratur med den kristne mystikken som nøkkel. Han mener at mystikken har et språk og en tankemessig struktur som er velegnet til å fange opp sider og trekk ved Fosses produksjon som mange overser. Dette er altså ikke en bok som drøfter Fosses verk i lys av litteraturteori, den handler om livet i alminnelighet. Nyhus har publisert en rekke artikler i skjæringspunktet mellom litteratur og teologi, blant annet om Dag Solstad og Hanne Ørstavik.

U alminnelig

Jon Fosse og mystikken

Espen Stueland gjer her eit førsøk på å gå grundig inn i Jon Fosse sitt forfattarskap. Her er tolkningar, tankevekkjande resonnement og spissformuleringar av ein lærd og nysgjerrig lesar. Stueland går heller ikkje av vegen for å polemisere mot metafysisk orienterte utlegningar av Fosses bøker. Ei bok med uventa innfallsvinklar og opningar til Fosses forfatterskap, for dei som vil gå nærare inn på Fosse sin litterære produksjon. Med litteraturliste og notar. Nynorsk. 235 s. Hefta.

Å erstatte lykka med eit komma

essay om cesur, rituell forseintkomming i produksjonen til Jon Fosse

Draum om hausten

Eg er vinden

Namnet

Handlinga følgjer eit ungt par som dreg heim til hennar foreldre. Jenta er høggravid og dei manglar bustad. Det er eit drama om kor vanskeleg det er å forstå kvarandre og om lengselen etter at nokon skal bry seg om ein. Spelet hadde urpremiere til Festspela i Bergen, Den Nationale Scene 27. mai 1995.

Nokon kjem til å komme

han og ho flyttar til eit gammalt hus ved havet for å vere åleine saman. Dei nærast flyktar frå dei andre, men angsten for at nokon skal øydelegge tosemda, rir dei begge. Og nokon kjem. "Nokon kjem til å kome" hadde urpremiere på Det Norske teatret i 1996. Stykket var avgjerande for Fosses internasjonale gjennombrot, og er hans mest spelte skodespel.

Svevn

Nytt skodespel frå nobelprisvinnaren. Skremmande einsemd. Ein ung mann møter ein annan ung mann som liknar mykje på han sjølv, begge er dei biletkunstnarar. Ein eldre mann møter ein annan som også liknar mykje på han sjølv. Og ei eldre kvinne møter ei som liknar mykje på henne sjølv. Dei eldre foreldra freistar snakka til den yngre sonen, vil gjerne møtast og ha kontakt, snakka om åra som har gått, alt som har skjedd, men får aldri svar. Den einaste som svarar, er deira eigen dobbeltgjengar. I «Einkvan» møter vi ei nesten skremmande einsemd, ei lengt etter felleskap og ei sorg over å ikkje nå fram til dei vi er aller tettast knytt til, den næraste familien. Eit skodespel av Jon Fosse vart for aller første gong sett opp på ei scene våren 1994. Tretti år seinare vert Fosses 32. heilaftens stykke sett opp på Det Norske Teatret. «Einkvan» har urpremiere 25. april 2024.

Einkvan

Signe ser tilbake på seg sjølv som ung kvinne. Ho elska Asle, han som drog ut på sjøen og aldri vende tilbake. Ein roman om den store kjærleiken og om korleis brå død og dragning mot havet pregar ei slekt gjennom fleire generasjonar. Romanen blei lansert på tysk hausten 2003, og Petra Kollros i Südwest Presse skreiv følgjande: "Eigenrådig og inntrengjande gir Jon Fosse oss det ingen annan forfattar i dag kan."

Det er Ales

Melancholia

Mange ser no på Lars Hertervig (1830–1902) som vår kanskje fremste malar. I samtida blei han sett på som ein tulling. I denne romanen gir Jon Fosse sin framstilling av korleis Lars Hertervig kan tenkjast å ha hatt det den dagen han som kunststudent i Düsseldorf blei kasta ut frå hybelen sin fordi han hadde forelska seg i den unge dottera i huset. Og korleis kan han ha hatt det den morgonen han stakk av frå Gaustad asyl, der han blei innlagd etter at det stavangerske borgarskapet kom til at mannen var galen. Dette er ein roman om malar Hertervig der forfattaren skriv fram sine tydelege sjelsbilete.

I "Melancholia II" fullfører Jon Fosse sin Melancholia-roma. Her møter leseren igjen maleren Hertervig, men denne gongen gjennom episodar frå hans liv opplevd i det skrøpelege minnet til den den sjukelige - og døyande - syster hans, Oline, som vi føljer ein dag i Stavanger året 1902. For "Melancholia I" fekk Jon Fosse Melsom-prisen, og romanen var nominert både til Brage- og Kritikerprisen. Boka fekk og svært god omtale i pressa.

Melancholia II

Morgon og kveld

Eit barn, som skal heite Johannes og bli fiskar, blir fødd. Ein gammal mann, som heiter Johannes og har vore fiskar, døyr. Mellom dei to ytterpunkta i eit menneskeliv, fødsel og død, spenner denne konsentrert komponerte romanen seg ut i stort format. Johannes' liv er formidla ved dei to punkta, i eit språk som skriv seg inn mot inngangen og utgangen av livet. Den første delen følgjer tankane til Olai, som redd og spent ventar på at kona skal føde han sonen Johannes. Den andre delen er forteljinga om Johannes' veg over til den andre sida, den dagen i livet hans då alt er heilt likt, men likevel heilt forskjellig.

"Naustet" er skriven i ein repeterande, sugande stil, enkel og vanskeleg på same tid. I løpet av tre dagar utspelar det seg ei trekanthistorie mellom ein eg-person, barndomskameraten Knut og kona til Knut. Det handlar om venskap, kjærleik, sjalusi og død.

Naustet

I den mørke skogen. Ein mann køyrer av garde utan å vita kvar han skal. Han vekslar mellom å ta til høgre og til venstre og kjem til slutt inn på ein skogsveg med djupe hjulspor. Han stoppar ikkje før bilen står bom fast i ei tuve og kjem korkje fram eller tilbake. Det byrjar å snø, det blir mørkt og kaldt. I staden for å gå etter hjelp går mannen innover på ein sti i skogen. Han gjer det sjølv om det allereie har vorte så mørkt at han knapt ser noko mellom trea, og sjølv om han tenkjer det er toskeskap å gjera slikt. «Særleg verre enn dette hadde eg vel aldri oppført meg, fyrst køyre bilen min fast og så gå inn i skogen for å finne hjelp, korleis kunne eg vel koma på tanken at det var hjelp å finne i skogen, i svarte skogen inne, for ein tanke, nei det vart aldeles feil å kalle det for ein tanke, det var meir eit påhitt, noko slikt, eitkvart eg berre hadde kome på. Tullete, var det. Reine toskeskapen. Dumskap. Rein og skir dumskap.» «Kvitleik» er ei lysande forteljing om grensa mellom liv og død.

Kvitleik

Å køyra seg fast på ein skogsveg. Ein yngre mann keiar seg og finn ut at han skal ta ein biltur. Han køyrer og køyrer, og turen endar langt inne på ein skogsveg. Der køyrer han seg fast. Den unge mannen får for seg at han kan gå inn i den mørke skogen for å finna hjelp. «I svarte skogen inne» er eit skodespel med fem roller. Stykket har urpremiere på Det Vestnorske Teateret 11. mai 2023 under Festspela i Bergen. Fosse har skrive dramatikk sidan tidleg i 1990-åra og eit Fosse-stykke vart uroppført første gong i 1994. Internasjonalt er Fosse mest kjend som dramatikar, og han har skildra å skriva dramatikk som den største openberringa i sitt forfattarliv.

I svarte skogen inne

Raudt, svart er Jon Fosses debutroman frå våren 1983. Det handlar om ein gymnasiast i ei vestlandsbygd. Han bur på hybel, spelar gitar, skulkar og gjer opprør mot foreldra og alt dei står for. Det er ei sår og medrivande skildring av nokre avgjerande dagar i livet til ein angstridd unggut. Fosse var 23 år gammal og student i Bergen då Raudt, svart kom ut. Debutromanen sette tonen for mykje av det som seinare skulle komme i forfattarskapen hans.

Raudt, svart

Tysk

Duino-elegiane er ei samling av ti elegiar skrive av poeten Rainer Maria Rilke. I ti år jobba han med samlinga, samstundes som han kjempa mot alvorleg depresjon og vart verva til militæret under første verdskrigen. Jon Fosse har lenge vore oppteken av Rilke, og har attdikta tekstar av han tidlegare. Fosse er mest kjend som dramatikar og forfattar, og har lenge også arbeidd som omsetjar og attdiktar. Omtalen er utarbeidd av BS.

Duineser Elegien

Prosessen

catalogueHarvester

Hovudpersonen K. blir tilsynelatande kasta inn i ei verd styrt av reglar og logikk. Franz Kafka skreiv manuset i hovudsak i 1914 og 1915, men det vart liggande uferdig. Før forfattaren døydde, bad han venen Max Brod om å øydeleggje dei uferdige manusa hans. Men Brod følgde ikkje ønsket, han pusla dei lause manussidene av Prosessen saman og publiserte verket. Det er Brods utgåve og rekkjefølgje som ligg til grunn for denne nyomsetjinga. Omtalen er utarbeidd av BS.

Der Prozess

Fransk

Den lille prinsen er fortellingen om vennskapet som oppstår mellom en flyver og en mystisk liten gutt som en dag dukker opp midt i ørkenen. Flyveren har fått en maskinskade i Sahara. Han vet at han risikerer å dø der. Han vet at han sannsynligvis er alene, men plutselig står den lille prinsen der og ber ham så pent om å tegne en sau. Den lille prinsen kommer fra en annen planet, asteroide B612, hvor det ikke finnes annet enn tre vulkaner og en rose. Den lille prinsen forteller hvordan han har reist rundt i universet på jakt etter en venn. Etter å ha besøkt seks planeter, kommer han til Jorden. Og etter å ha lært vennskapets hemmelighet av en rev, treffer han flyveren. Dette er en fortelling om vennskap, livsvisdom og kjærlighet. Denne utgaven er i ny språkdrakt, og kommer i en ny oversettelse. Historien om Den lille prinsen ble første gang utgitt på norsk i 1962. Billedbok for småskole-/ungdomstrinnet. Omtalen er utarbeidet av BS.

Le petit prince

Lenz

Jon Fosse har omsett Peer Gynt til nynorsk. Stykket er ein bauta i Noregs litteraturhistorie, forfatta av Henrik Ibsen i 1867 og framført tallause gongar sidan over heile verda. Det Norske Teatret fekk omsett teksta allereie i 1947, noko som då vakte sterke reaksjonar. Fosse omset sjøl Peer Gynt til nynorsk for fyrste gong i 2005, då den verdskjende regissøren Robert Wilson sett opp stykket på nemnde teater. Sidan då har Fosse arbeidd vidare med omsettinga, og teke teksten i ein retning tydlegare tradisjonell nynorsk. Omtalen er utarbeidd av BS.

Peer Gynt

Engelsk

«Dei døde» (1914) er novella som avslutta samlinga Dubliners. Joyce ønskte å gi ei sannferdig framstilling av menneska og det samfunnet dei levde i. Skildringane av alkoholisme, urett, seksualitet og generell dårskap gjorde at mange av hans samtidige reagerte med sjokk. Dette er første gong ein tekst av James Joyce har blitt gitt ut på nynorsk. Omtalen er utarbeidd av BS.

The dead

Dette marerittaktige og fragmenterte verket byggjer på ei sann historie om soldaten Woyzeck, som drap kjærasten sin i Leipzig i 1821. Den unge mannen livnærer seg ved å delta i tvilsame medisinske eksperiment, noko som gjer han svært paranoid. Då han skjøner at kjærasten har vore utru gir han etter for stemmene i hovudet og tek livet av henne. Verket er rekna som ein av dei viktegaste klassikarane i tyskspråkleg dramalitteratur. Omsett av Jon Fosse.

Woyzeck

Tønsberg kommune

Færder kommune

norsk forfatter, dramatiker og oversetter

Jon Fosse

Som forfatter

Som oversetter

Som musikkarrangør

Emner knyttet til Jon Fosse

Om Jon Fosse

Kontakt

Om biblioteket

Sånn bruker du biblioteket

Nettstedet

Kontakt

Om biblioteket

Sånn bruker du biblioteket

Nettstedet

Jon Fosse

Som forfatter

Einkvan : skodespel

Det er Ales : roman

Melancholia I : roman

Melancholia II : roman

Morgon og kveld : romaner

Naustet : roman

Kvitleik : forteljing

I svarte skogen inne : skodespel

Raudt, svart : roman

Som oversetter

Duino-elegiar : attdikta av Jon Fosse

Prosessen

Den vesle prinsen

Lenz

Peer Gynt : eit dramatisk dikt

Dei døde

Woyzeck

Som musikkarrangør

Draum om hausten : skodespel

Eg er vinden : skodespel

Namnet : skodespel

Nokon kjem til å kome : skodespel

Svevn

Emner knyttet til Jon Fosse

Om Jon Fosse

Jon Fosse - enkelt og djupt : om romanane og forteljingane hans

Dramatikk og metafysikk : Jon Fosse og menneskenes vilkår i verden

Jon Fosse i skulen

Mysteriet i trua : ein samtale mellom Jon Fosse og Eskil Skjeldal

Jon Fosse : poet på Guds jord

U alminnelig : Jon Fosse og mystikken

Å erstatte lykka med eit komma : essay om cesur, rituell forseintkomming i produksjonen til Jon Fosse

Kontakt

Om biblioteket

Sånn bruker du biblioteket

Nettstedet